Gérard Teulings (1855-1916)

Gérard, die verdienstelijk tekende, ruilde zijn houtskool en stiften in voor de journalistieke pen, en het milieu van de internationale kunstwereld voor het provinciale Den Bosch. Tekenen werd nu een hobby, waar de buitenwereld nog af en toe mee kennismaakte. In het voorjaar van 1881 ging Gérard aan de slag bij de Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche Courant, die zijn vader in het najaar 1880 had overgenomen van Carel Arkesteyn. De Provinciale was in 1771 opgericht door de Bossche drukkers en boekhandelaren Cristian August Vieweg en Lambert-Jan Bresser. Ondanks wisselende namen en eigenaren wist de krant haar neutrale uitgangspunten te behouden. Hoewel door katholieken gemaakt, was de krant niet specifiek katholiek. Bij de over-

Vanaf zijn aantreden bij de Provinciale drukte Gérard Teulings zijn stempel op de krant. Hij bedacht van alles om het blad actueler en aantrekkelijker te maken. Zo sloot hij contracten af met bekende persbureaus en verbeterde hij de nieuwsgaring uit de regio door het aanstellen van plaatselijke correspondenten. Zelf besteedde Gérard veel aandacht aan het alledaagse leven in Den Bosch en omgeving. Hij deed dit als columnist, novellist en romanschrijver onder de pseudoniemen Veritas, Brompot, Flanor, Adolf Mercier, G.C. Jacobs, T. van den Bosch en Gerrit van den Wald. Ook in de techniek investeerde Teulings het nodige. In 1894 deed de rotatiepers haar intrede, kwam er een nieuwe stereotypie-inrichting en werd er een gloednieuwe zetterij in gebruik genomen. Dankzij al deze inspanningen rendeerde de Provinciale in toenemende mate, zoals de nog bewaard gebleven winst- en verliesrekeningen laten zien.

Onder leiding van Gérard Teulings onderscheidde de krant zich door haar journalistieke aanpak van haar katholieke concurrenten, die hun lezers met ellenlange redactionele commentaren probeerden te beïnvloeden. Het accent lag in deze kranten meer op scherpe polemieken van de katholieken onderling dan op het nieuws en dat stond veel potentiële katholieke lezers tegen. De katholieke concurrentie

Gérard die sinds 1 oktober 1884 medevennoot van zijn vader was bij de firma Arkesteyn en er alle vrijheid kreeg, nam daar op 1 juli 1897 officieel de leiding over van zijn vader. Deze bleef commanditair vennoot. Pas bij de dood van zijn vader op 28 juli 1902 werd Gérard Teulings volledig eigenaar van de firma Arkesteyn, en daarmee van de Provinciale.

Onverminderd bleef Gérards beleid gericht op vernieuwing en op het actueler maken van zijn krant, zoals zijn contracten met Reuter en andere binnenlandse en buitenlandse persbureaus aantonen. Sinds de eigen zogenaamde Parijse brieven van Gérard, die vanaf juni 1895 tot juni 1901 bijna wekelijks in het zaterdagnummer verschenen, hadden buitenlandse brieven zich een vaste plaats in de krant verworven. In 1912 stelde de krant een vaste correspondent aan in Parijs, in januari 1915 volgde een vaste correspondent in Londen, terwijl in mei 1914 de eerste 'Indische' bijdrage verscheen. Teulings zocht nieuwe manieren om lezers te binden. Hij organiseerde verlotingen en bood de abonnees een ongevallenverzekering aan. De kunstrubriek floreerde met bijdragen van Huib Luns, Herman Moerkerk, Frans Slager en Anton van Welie, bekende namen uit die dagen. Ina Boudier Bakker en Jan Feith - om er enkelen te noemen - schreven verhalen voor de krant.

Gérard Teulings had veel oog voor een afwisselende lay-out. De krant, die steeds meer rubrieken telde, groeide gestaag in omvang. Veelzeggend is dat de winst van de Provinciale over de jaren 1900-1916 jaarlijks gemiddeld zo'n ƒ 20.000,- bedroeg, ook toen het economisch slecht ging tengevolge van de Eerste Wereldoorlog. De waarde van het bedrijf werd toen op minstens ƒ 200.000,- getaxeerd, bijna het zevenvoudige van de aankoopsom in 1880.

Omdat Gérard Teulings het wat kalmer aan wilde gaan doen, werd

Gérards verdienste ligt in het feit dat hij zich als overtuigd katholiek toch ontwikkelde tot een onafhankelijk courantier. Hij ging in tegen de opvattingen van de geestelijkheid die ijverde voor een eigen katholieke pers. De interesses van zijn lezers stonden voorop en hij tornde niet aan de neutrale koers van de krant. Hij bond zich niet aan een partij of godsdienst, al had de krant de krant wel een katholieke signatuur zodat vele Brabantse katholieke lezers zich er goed in konden vinden. Wellicht mede door zijn vorming in het buitenland en door zijn contacten in de wereld van kunst en literatuur, bleef hij zijn liberale beginselen trouw en keek hij over de grenzen van het katholieke erf heen.

Wie de Provinciale uit die tijd met haar katholieke concurrenten de Noordbrabanter en Het Huisgezin en hun opvolgers vergelijkt, zal zich realiseren welke verdiensten Gérard Teulings als courantier heeft gehad. Dat de door hem gevolgde koers ook zakelijk loonde, bewijst dat Gérard als uitgever tevens een goed zakenman was en dat maakte hem een bijna unieke figuur in die dagen.